Kinderen extra kwetsbaar voor verstoringen in aanmaak melatonine

woensdag 26 augustus 2020 Nieuwsbrief Bonusan/van Nature Foundation

Kinderen en tieners zijn extra kwetsbaar voor verstoringen van de aanmaak van melatonine door kunstlicht. Biologische, neurologische en psychologische factoren spelen een rol, zo blijkt uit studies van de universiteit van Colorado.

Melatonine beïnvloedt als slaaphormoon ons bioritme, ofwel slaap-waakritme. De productie ervan in onze hersenen wordt gestimuleerd door duisternis, wat ons slaperig maakt, en geremd door (zon)licht op het netvlies. Vlak voordat we gaan slapen is het melatonineniveau op zijn hoogst.

Nu omringen de meesten van ons, ook kinderen en tieners, zich de hele dag én ’s avonds met kunstlicht. Bovendien kijken we vaak vlak voor het slapen nog even op onze mobiele telefoon of tablet. Door het felle licht dat deze telefoon of tablet produceert, ‘denkt’ onze interne biologische klok dan dat het nog dag is, waardoor de productie van melatonine wordt uitgesteld.

Slaapstoornissen bij jongeren
Inmiddels is er al veel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat kinderen en tieners die veel op hun mobiel of computer zitten, allerlei problemen rond slapen ervaren: zij slapen later in, slapen minder uren, en bovendien is de kwaliteit van hun slaap minder. Maar waarom zijn kinderen extra kwetsbaar voor slaapstoornissen?

Om antwoord te geven op deze vraag heeft de universiteit van Colorado at Boulder ruim zestig studies onder kinderen tussen de 5 en 17 jaar nog eens onder de loep genomen. Uit deze systematische review - gepubliceerd in het tijdschrift Pediatrics – blijkt dat biologische, neurologische en omgevingsfactoren een rol spelen (Lebourgeois 2017).

Ogen nog niet volledig ontwikkeld
Zo zijn kinderen gevoeliger voor de impact van licht op hun bioritme, omdat hun ogen nog niet volledig ontwikkeld zijn. De hoofdonderzoeker: “We weten dat kinderen en tieners grotere pupillen hebben en dat hun lenzen transparanter zijn, hierdoor is de blootstelling aan en sensitiviteit voor dat licht groter dan bij volwassenen.”

En die invloed is groot: één onderzoek liet bijvoorbeeld zien dat wanneer volwassenen en schoolgaande kinderen aan dezelfde hoeveelheid en intensiteit van licht werden blootgesteld, de melatonineniveaus van kinderen dubbel zo snel daalden. Verder bleek uit een aantal andere studies dat het blauwe licht - alom aanwezig in mobieltjes – uitzonderlijk krachtig is om melatonine te onderdrukken.

Opwinding door digitale media
Verder kan de psychologische stimulatie van digitale media een rol spelen om het slapen moeilijk te maken: “Of het nu gaat om het bekijken van een gewelddadige film, spelen van een prikkelende game of appen met vrienden, al deze interacties verhogen de opwinding, wat jongeren weer langer wakker houdt,” zegt de hoofdonderzoeker. Ook zagen de onderzoekers dat kinderen en tieners die hun mobiel op het nachtkastje lieten liggen – en dat deed ruim driekwart - significant meer slaapproblemen ervaren.

Nieuw onderzoek onder kleuters
De universiteit van Colorado is ondertussen begonnen aan een vijf jaar lange studie om bij gezinnen thuis de invloed van kunstlicht op kleuters te onderzoeken. Ook zij maken namelijk steeds meer gebruik van digitale media, terwijl deze jonge kinderen in een kwetsbare periode van hun ontwikkeling zitten. Het resultaat van een eerste studie is onlangs gepubliceerd in het tijdschrift Physiological Reports (Akacem 2018).

Aanmaak van melatonine stopte bijna volledig
Het ging om een kleinschalige studie onder tien gezonde kinderen tussen 3 en 5 jaar. Bij deze kleuters bleek de aanmaak van melatonine bijna volledig te stoppen, wanneer zij een uur voor bedtijd aan helder licht werden blootgesteld. Nadat het licht was uitgedaan kwam de melatonine-aanmaak pas na 50 minuten weer op gang. Het is de eerste studie die vaststelt welke hormonale invloed licht op kleuters heeft.

Het onderzoek gaat herhaald worden, onder een groter aantal kleuters en met verschillende lichtintensiteiten. De hoofdonderzoeker verwacht dat na vijf jaar duidelijk zal zijn hoeveel invloed kunstlicht op de slaap en het bioritme van jonge kinderen heeft. Zij vermoedt dat dit zal leiden tot op wetenschap gebaseerde richtlijnen voor ouders en beleidsmakers.

Kennis in de praktijk
U wist natuurlijk al dat het voor uw volwassen cliënten belangrijk is, maar voor uw jonge cliënten lijkt het nóg urgenter om slaapproblemen op te lossen door ’s avonds de blootstelling aan kunstlicht te beperken. U kunt ze adviseren om ruim voor bedtijd de schermen uit te doen, mobieltjes op te bergen en lichten te dimmen, zodat de aanmaak van melatonine weer op een natuurlijke manier gestimuleerd kan worden.

Bronnen
Lebourgeois M, Hale L, Chang A-M, Akacem L, Montgomery-Downs H, Buxton O. Digital Media and Sleep in Childhood and Adolescence. Pediatrics. 1 november 2017;140:S92–6.
Kids uniquely vulnerable to sleep disruption from electronics [Internet]. [geciteerd 28 juli 2020]. Beschikbaar op: https://medicalxpress.com/news/2017-11-video-kids-uniquely-vulnerable-disruption.html
Akacem LD, Wright KP, LeBourgeois MK. Sensitivity of the circadian system to evening bright light in preschool-age children. Physiological Reports. 2018;6(5):e13617.
Preschoolers exposed to nighttime light lack melatonin [Internet]. [geciteerd 28 juli 2020]. Beschikbaar op: https://medicalxpress.com/news/2018-03-preschoolers-exposed-nighttime-lack-melatonin.html