Perinataal antibioticagebruik nadelig voor gezondheid kinderen

Antibioticagebruik tijdens de zwangerschap en vlak na de geboorte kan leiden tot nadelige effecten op de gezondheid op lange termijn. Met name voor het ontstaan van overgewicht, obesitas, astma en hooikoorts is er in diverse onderzoeken een significant verband gevonden.
 
De afgelopen jaren is door het Sarphati-project  onderzocht hoe welvaartsziekten, met name bij de Amsterdamse jeugd, op een effectieve en duurzame wijze voorkomen kunnen worden. Dat heeft geleid tot de publicatie van vier reviews die belichten op welke gezondheidsproblemen perinataal antibioticagebruik de grootste invloed heeft.

In de reviews is gekeken naar een verband tussen vroegtijdige blootstelling aan antibiotica en het risico op overgewicht en obesitas 1, het risico op coeliakie2, de prevalentie van Autisme Spectrum Stoornissen (ASD) 3  en het risico op allergieën, met name astma, eczeem en hooikoorts4, bij kinderen. Op basis van de reviews lijkt het bewijs voor een verband tussen (met name postnataal) antibioticagebruik op jonge leeftijd en overgewicht/obesitas op latere leeftijd het duidelijkst en het grootst. Er is gemiddeld ruim 12% meer kans op overgewicht en ruim 18% meer kans op obesitas bij antibioticagebruik op jonge leeftijd.

Voor een verband tussen blootstelling aan antibiotica op jonge leeftijd en het ontstaan van astma en hooikoorts is er redelijk wat bewijs. Voor het prenatale gebruik van antibiotica  werden twaalf onderzoeken naar astma en drie naar eczeem meegenomen, waarbij de meerderheid een significant effect vond. Bij jonge kinderen werd er in 17 van de 27 onderzoeken naar astma een significant effect gevonden, en in de onderzoeken naar het effect op eczeem was een significant effect te zien in zes van de 15 studies. Voor antibioticagebruik op jonge leeftijd vonden zes van de negen geïncludeerde studies een significant effect op het ontstaan van hooikoorts. Er is nog onvoldoende bewijs voor verband met coeliakie en ASD.

De onderzoeken van Baron 1,4 naar de impact van vroegtijdig antibioticagebruik op de ontwikkeling van overgewicht, obesitas en allergische aandoeningen laten zien dat het risico op het ontstaan hiervan het hoogst is bij meerdere kuren met vooral breedspectrumantibiotica. Ook lijkt het effect sterker te zijn wanneer de antibiotica werden toegediend in het eerste levensjaar, in vergelijking tot het tweede levensjaar.

Referentie(s)
Baron, R, et al. The relationship of prenatal and infant antibiotic exposure with childhood overweight and obesity: a systematic review. Journal of developmental origins of health and disease, 2020, 11.4: 335-349.
Kolodziej, M., et al. Association between early life (prenatal and postnatal) antibiotic administration and coeliac disease: a systematic review. Archives of disease in childhood, 2019, 104.11: 1083-1089
Lukasik, J., et al. Early life exposure to antibiotics and autism spectrum disorders: a systematic review. Journal of autism and developmental disorders, 2019, 49.9: 3866-3876.
Baron, R., et al. The relationship of prenatal antibiotic exposure and infant antibiotic administration with childhood allergies: a systematic review. BMC pediatrics, 2020, 20.1: 1-14.
Bokulich, N.A., et al. Antibiotics, birth mode, and diet shape microbiome maturation during early life. Science translational medicine, 2016, 8.343: 343ra82-343ra82.

Verschenen in de nieuwsbrief van 9 oktober 2020 VOEDINGSGENEESKUNDE